Alfred Nobel - Người đàn ông phía sau Giải thưởng Nobel

Từ năm 1901, Giải thưởng Nobel dành khen thưởng tất cả mọi người bất kể nam hay nữ từ khắp nơi có thành tích nổi bật trong vật lý, hóa học, y học, văn học và những việc với mục đích hoà bình. Giải thưởng được thành lập vào năm 1895, khi Alfred Nobel viết bản di chúc, với mong muốn để lại tất cả tài sản của mình để lập giải thưởng Nobel. 

Alfred Bernhard Nobel (sinh ngày 21 tháng 10 năm 1833 tại Stockholm, Thụy Điển - mất ngày 10 tháng 12 năm 1896 tại San Remo, Ý) là một nhà hóa học, một nhà kỹ thuật, người phát minh ra thuốc nổ dynamite và một triệu phú người Thụy Điển. 

Alfred Nobel là con trai thứ ba của Immanuel Nobel (1801-1872) và Andriette Ahlsell Nobel (1805-1889). Năm 1842 ông cùng gia đình chuyển tới Sankt-Peterburg, nơi cha ông bắt đầu mở một xưởng chế tạo "thuỷ lôi". Năm 1859 cha ông giao lại xưởng cho người con trai thứ hai Ludvig Nobel (1831-1888), dưới sự chỉ đạo mới, xưởng làm ăn rất phát đạt, và Alfred quay trở về Thuỵ Điển với cha sau khi công việc làm ăn của gia đình thất bại, dành hết thời gian vào việc nghiên cứu thuốc nổ, đặc biệt trong sản xuất và sử dụng an toàn nitroglycerine. 

Nobel bắt đầu nghiên cứu thuốc nổ từ năm 17 tuổi. Nobel thấy rằng khi nitroglycerin kết hợp với một chất hấp thu trơ như kieselguhr (đất có nhiều tảo cát) nó trở nên an toàn và dễ sử dụng hơn, và ông được trao bằng sáng chế hỗn hợp đó năm 1867 với cái tên dynamite. Nobel đã quảng cáo thử nghiệm chất nổ của mình lần đầu tiên trong năm đó tại một mỏ khai thác đá tại Redhill, Surrey, Anh Quốc. 

Ông kết hợp nitroglycerin với một chất nổ mạnh khác, bông thuốc súng, và có được một chất trong như thạch với sức công phá mạnh hơn cả dynamite. Gelignite, hay Blasting gelatin như tên nó được gọi, được cấp bằng sáng chế năm 1876, và tiếp theo đó là hàng loạt các hỗn hợp tương tự khác, thêm kali nitrate, bột gỗ và nhiều chất khác. 

Vài năm sau, Nobel tạo ra ballistite, một trong những loại thuốc súng nitroglycerin, có chứa phần bông thuốc súng và phần nitroglycerin tương đương nhau. Thuốc súng này là tiền thân của cordite, và Nobel tuyên bố rằng bằng sáng chế của ông về loại thuốc súng này hùng hồn minh chứng cho sự tranh cãi giữa ông và Anh Quốc. Đỉnh điểm của việc chế tạo loại thuốc nổ này là thuốc nổ mạnh và không có khói. Từ việc chế tạo dynamite và các loại thuốc nổ khác cũng như công việc khai thác các giếng dầu ở Baku của ông và các anh em trai Ludvig và Robert Hjalmar (1829-1896) ông có được một gia sản to lớn. 

Nhà máy gia đình của ông tại Heleneborg, đã sản xuất ra nhiều loại thuốc nổ mới, và một vụ nổ lớn năm 1864 đã giết chết em của Alfred là Emil cùng nhiều công nhân. 



Ngoài ra, ít người biết rằng Alfred Nobel cũng là một nhà soạn kịch. Nemesis, một bi kịch bốn hồi về Beatrice Cenci, một phần lấy cảm hứng từ vở kịch thơ năm hồi của Percy Bysshe Shelley The Cenci, đã được in khi ông hấp hối, và toàn bộ số sách đó, trừ ba bản lưu bị đốt ngay sau khi ông chết, vì bị coi là một vụ scandal và báng bổ. 

Khi mất, Alfred Nobel được chôn cất tại Norra begravningsplatsen ở Stockholm. Để tưởng nhớ, nguyên tố hóa học Nobelium được đặt theo tên của ông. 

* Không có giải Nobel cho toán học. Lời đồn đại cho rằng Nobel đã quyết định không thành lập giải Nobel Toán học vì một phụ nữ - được cho là người tình, vợ hay vợ chưa cưới - đã từ bỏ ông để đi theo một nhà toán học nổi tiếng, thường được cho là Gösta 
Mittag-Leffler. Không hề có bằng chứng lịch sử ủng hộ lời đồn này và Nobel không bao giờ kết hôn.